گیلان پیام/دکتر سید محمد تقی رئیس السادت دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران در خصوص فرصت های ژئوپلتیکی پیش روی همکاری های منطقه ای ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی این منطقه با بیان اینکه باید از موقعیت منطقه آزاد انزلی در توسعه روابط با اوراسیا بهره برد، اظهار داشت: بهره گیری از مزیت های ژئوپلتیکی در حفظ تعادل و برتری معادلات منطقه ای یکی از مهمترین راهبردهای حفظ قدرت در همه ابعاد مترتب بر مفهوم قدرت در مسائل ژئوپلتیکی ارزیابی می شود و براین اساس تبدیل مزیت های مطلق و نسبی منطقه آزاد انزلی به مزیت رقابتی باید در دستور کار قرار گیرد.

وی تقویت روابط منطقه ای براساس مزیت های جغرافیایی را یکی از اولویت های استراتژی همکاری منطقه ای جمهوری اسلامی عنوان کرد و افزود: در این میان منطقه آزاد انزلی و استان گیلان به دلیل قرابت های جغرافیایی،همکاری تاریخی،زیرساخت های مناسب و بهره گیری از قوانین و مقررات مناطق آزاد می توانند در بازتعریف و توسعه الگوی مناسبی از همکاری های منطقه ای با منطقه اوراسیا و اتحادیه منطقه ای اوراسیا به ایفای نقش موثر بپردازد.
رئیس السادت با بیان اینکه موقعیت یکی از مهمترین شاخص ها در جغرافیا و ژئوپلیتیک است و موقعیت های جغرافیایی مختلفی وجود دارد که باعث می شود وضعیت ژئوپلیتیک،استراتژیک و ژئواکونومیک یک منطقه اهمیت ویژه‌ای پیدا کند،اظهار داشت: یکی از مهمترین موقعیت های جغرافیایی،ایستگاهای بندری است و امروزه با توجه به حجم بالای تجارت دریایی،بنادر اهمیت اقتصادی،سیاسی و استراتژیکی خاصی پیدا کرده اند و پیش بینی ها نشان می دهد تا سال ۲۰۲۴ حجم تجارت دریایی جهان حدود ۱۵ میلیارد تن افزایش یابد.
وی با اشاره به جایگاه کشور ایران که با توجه موقعیت جغرافیایی خود در چهار راه تجارت شرق به غرب و شمال به جنوب واقع شده و در واقع کریدر جهانی تجارت در آسیا قلمداد می شود، افزود: این مزیت طبیعی به لحاظ ژئوپلیتیکی،ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی ایران را به عنوان کشوری ویژه در مناسبات اقتصادی و سیاسی در سطح منطقه و جهان قرار داده و در این میان حجم تجارت بالای چین و هند با اروپا از یک سو و تلاش برای دسترسی کشورهای آسیای مرکزی و اوراسیا به آبهای آزاد موقعیت استراتژیک ایران را بیش از پیش با اهمیت کرده است.
دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران در مسیر تجزیه و تحلیل بحث خود با بیان اینکه اقتصاد امروز دنیا یک اقتصاد شبکه ای است و کشورهای قدرتمند در عرصه اقتصادی با سرمایه گذاری در دیگر کشورها سعی در تسهیل حمل و نقل کالا و توسعه روابط تجاری خود دارند، اضافه کرد: طی سالهای اخیر چین با سرمایه گذاری در بندر گوادر پاکستان و در کشورهای آسیای مرکزی در نظر دارد با قوت و قدرت اندیشه “یک راه–یک کمربند” را توسعه داده و سطح تعاملات تجاری خود را با کشورهای اتحادیه اوراسیا و اروپا گسترش دهد. در این میان هند نیز به عنوان رقیب ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک چین با سرمایه‌گذاری در بندر چابهار ایران به دنبال توسعه صادرات خود به آسیای مرکزی،کشورهای اتحادیه اوراسیا و اروپا است.
وی با اشاره به وضعیت اقتصادی که کشورمان با آن روبرو شده و برای برون رفت از تحریم های یکجانبه و بهبود شرایط اقتصادی خود با توجه به تقلیل صادرات نفت، به دنبال راهی برای برون رفت از این وضعیت می‌باشد، تصریح کرد: شاید بهترین گزینه برای برون رفت از این مخمصه نگاه به موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیک ایران باشد. به هرحال با توجه به مسیرهای موجود حمل و نقل کالا از چین و هند به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و بالعکس امن ترین و اقتصادی ترین مسیر از ایران ارزیابی می شود.
دکتر رئیس السادات کریدور تجاری شمال–جنوب که از طریق دریا،بندر بمبئی هند را به چابهار و سپس از طریق خطوط ریلی به بندر انزلی و سپس از طریق دریای خزر(کاسپین، مازندران)، بندر انزلی را به بندر آستاراخان روسیه متصل می کند را مسیری اقتصادی و استراتژیک برای مبادله کالا میان هند و اتحادیه اقتصادی اوراسیا عنوان کرد و افزود: از سوی دیگر مسیر ریلی چین به قزاقستان و سپس اتصال بندر آکتائو قزاقستان از طریق دریای خزر به بندر کاسپین واقع در منطقه آزاد انزلی مسیری بسیار با صرفه از لحاظ اقتصادی برای چین و کشورهای اوراسیا می‌باشد که کالاهای خود را به کشورهای منطقه غرب و جنوب غربی آسیا برسانند.
وی اضافه کرد: آنچه بسیار مهم است توسعه بنادر چابهار و انزلی و ایجاد زیرساخت های مناسب در منطقه آزاد چابهار و منطقه آزاد انزلی و به تبع آن مناطق پسکرانه آن دو منطقه می باشد. در ایران مناطق آزاد زیادی وجود دارد که دو منطقه آزاد چابهار و انزلی از جایگاه ژئواکونومیک و استراتژیک بهتری نسبت به دیگر مناطق برخوردار می باشند همانطور که دیدیم در دوره ترامپ بندر چابهار از تحریم معاف شده بود و دلیل آن تجارت هند با افغانستان و آسیای مرکزی از طریق بندر چابهار بود.
وی اهمیت قرار گرفتن توسعه تجارت دریایی در ایران به عنوان یک استراتژی ملی در اسناد بالادستی را نکته بسیار مهمی برشمرد و تأکید کرد: این امر باید جزو برنامه های اصلی توسعه ملی مطرح گردد، چراکه هر میزان توسعه بنادر و سواحل بهتر باشد ایجاد اشتغال و توسعه پایدار در مناطق ساحلی نیز گسترش خواهد یافت.
دبیر انجمن ژئوپلیتیک ایران به تشریح موقعیت منطقه آزاد چابهار و انزلی پرداخت و گفت: منطقه آزاد چابهار با توجه به موقعیت جغرافیای خود که جزو مناطق و بنادر اقیانوسی به شمار می‌رود و از امکان بارگیری و تخلیه بار برای کشتی های بزرگ نیز برخوردار می باشد و در عین حال کشتی ها مجبور به حضور در ترافیک تنگه هرمز نیز نخواهند بود، موضوعی که باعث تسهیل امور تجارت دریایی می شود، یک منطقه آزاد استراتژیک در عرصه ملی و بین المللی است که اتصال بندرچابهار به راه آهن سراسری از مهمترین کارهایی است که باید برای توسعه تجارت انجام پذیرد.
وی در خصوص منطقه آزاد انزلی،چنین توضیح داد که منطقه آزاد انزلی نیز با توجه به موقعیت مکانی مناسب خود در شمال ایران و با توجه به عمق آب مناسبی که در این منطقه از دریای کاسپین وجود دارد می تواند نقش بارزی در حمل ونقل دریایی در دریای کاسپین ایفا نموده و به عنوان پل ارتباطی مناسب برای کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و با کشورهای جنوب آسیا به ایفای نقش با همراهی مناطق آزاد چابهار و قشم بپردازد.
پژوهشگر حوزه ژئوپلتیک ایران با بیان اینکه به هرحال توجه به موقعیت جغرافیایی می تواند باعث تقویت موقعیت های ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیک و استراتژیک کشورها شود و وزن ژئوپلیتیک کشور را افزایش دهد اضافه کرد: توجه داشته باشیم که در نتیجه این فرایند یک کشور در جایگاه یک قدرت منطقه‌ای ویا فرا منطقه قرار می‌گیرد و ایران با توجه به موقعیت دو منطقه آزاد چابهار و انزلی و ظرفیت های مناطق آزاد دیگر در رابطه با کشورهای همسایه فرصت مناسبی در اختیار دارد تا به نوعی تحریم ها را خنثی کند.
وی تحقق راهبرد مطرح شده را منوط به داشتن استراتژی مناسب و پویا و فراگیر بیان داشت و به عنوان یک جمع بندی تصریح نمود که برای تسهیل روابط تجاری کشورهای چین و هند و پاکستان و حوزه آسیای غربی با کشورهای اتحادیه اقتصادی اورسیا و اروپا، سرزمین ایران بهترین مسیر عبور کالا و تجارت بهینه است، چه از شمال به سوی جنوب از طریق مناطق آزاد شما با محوریت انزلی و چه از جنوب به سوی شمال با ظرفیت های مناطق آزاد جنوبی با محوریت منطقه آزاد چابهار./انتهای پیام